2.İrlanda'da İş Bulmak ve İrlanda Vizesi

İrlanda'da İş Bulmak

2008 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde başlayan ve sonrasında tüm dünyaya yayılan mortgage krizi, İrlandalı insanların anlatımına göre bu ülkeyi çok sarsmış. Bankalar batmış, toplu işten çıkarmalar yaşanmış ve daha kötüsü krizden en büyük darbeyi kamu sektörü yediği için tüm kamu yatırımları uzunca bir süre durmuş.Bu şu anlama geliyor.Enerji yatırımı, ulaşım yatırımı, sağlık yatırımı, eğitim yatırımı, konut ve altyapı yatırımı gibi bir sürü farklı alanda uzunca bir süre duraksama yaşanmış ve halk olarak İrlandalılar zor bir süreçten geçmişler. Ben bu tarihte Toronto'da okuyup, part-time olarak bir restoranda çalıştığımdan krizin etkilerini tam olarak bilemiyorum ancak Türkiye'de krize şahit olan arkadaşlarım bu büyüklükte bir duraksamanın yaşanmadığını belirttiler.Yani bir anlamda "2008 Küresel Bankacılık Krizi" gerçekten bazılarının çokça tekrarladığı gibi Türkiye'yi teğet geçmiş, İrlanda'yı ise kalbinden vurmuş gibi gözüküyor.



source: tradingeconomics.com

Yukarıdaki grafikten de anlaşılabileceği üzere 2008 krizinin etkileri 2014 yılına kadar devam etmiş, özellikle de 2017 yılı itibariyle İrlanda ekonomisi Avrupa Birliği'nin üzerinde büyüme gerçekleştirmeye başlamıştır. Avrupa Birliği ekonomik raporlarına göre*  2019'da Avrupa'da öngörülen büyüme rakamı %2.1 olmasına rağmen, aynı rakam İrlanda'da %4 olarak öngörülmektedir. Kısacası bir süre daha İrlanda ekonomisinin AB ortalamasından daha hızlı büyüdüğünü göreceğiz. Kısacası bu bilgiler şu anlama geliyor. İrlanda her zamankinden daha fazla iş gücüne ihtiyaç duyacak.

Bildiğiniz üzere İrlanda birçok uluslarası şirketin Avrupa ve Ortadoğu(EMEA) merkezlerinin bulunduğu bir ülke konumunda bulunuyor. Google, HP, Dell, Apple, IBM, Facebook, Linkedin, Twitter, Pfizer, GSK bunlardan sadece bazıları.Özellikle yazılım, digital medya, data yönetimi, satış ve pazarlama, alanında çalışıyorsanız işiniz biraz daha kolay demektir. Birçok ülkenin aksine İrlanda'da çalışmak için herhangi bir sertifikaya, dil notuna gerek yok. Olay tamamen bir işverenin iş teklifine bakıyor( Not: Doktor, öğretmen gibi kamusal hizmet vereceğiniz alanlar bu kapsama girmemektedir. )

Şimdi muhtemelen sorunuz şu olacaktır. İş nereden bulunur.Bunun için çok fazla alternatif olsa da benim size tavsiyem profesyonel networkunuzu kullanın. Eğer böyle bir imkanınız yoksa Linkedin gibi mecralardan yada şirketlerin kendi insan kaynakları sayfalarından rahatlıkla iş başvurusu yapabilirsiniz. Unutmayın burası küçük ve çok hızlı büyüyen bir ülke ve nitelikli insan kaynağına birçok Avrupa ülkesinden daha fazla ihtiyacı var. Haliyle, "İrlanda'da insan kıtlığı mı var?"."Türkiye'den beni neden alsınlar?"aklınıza gelen son soru olmalı.

Benim burada çalışırken edindiğim gözlemlere dayanarak size şu noktalara dikkat etmenizi öneririm.

• Türkiye çalışma hayatının bize kazandırmış olduğu rekabetçilik, fırsatçılık, nispeten diğer Avrupa ülkelerine göre daha fazla çalışma, ekonomik ve politik duruma göre iş hayatında yaşanan hızlı değişiklikler ve buna hızlıca adapte olabilmemiz ve yüksek hedefler aslında bizi aday havuzunda ön plana çıkaran unsurlar. Türkler olarak biz, çalıştığımız şirkette çalışan eksikliğinden yeri gelir muhasebecinin yapması gereken işi yaparız, yeri gelir ürün yetiştirmek için depoya gidip ürün paketleriz. Tüm bunlar aslında bize zincirin herbir halkası hakkında ufak birer tecrübe olarak geri döner. Özellikle bunu mutlaka mülakatlarda kullanın. Göreceksiniz, sizin için rutin gözüken herşey burada insanlar için hayret verici birer anekdot olacak.
• Para konuşmaktan ve ücret pazarlığı yapmak kesinlikle ama kesinlike utanmayın.Fazla istersem benden vazgeçebilirler, düşük maaş isteyim, yan hak olmasa da olur demeyin!
• İrlanda'daki büyük şehirler (Dublin,Cork) gerçekten çok pahalıdır.Burada mübalağa ettiğimi düşünmeyin lütfen. Yazımın ilerleyen satırlarında maaşlara ve günlük giderlere değineceğim ama şimdilik söylemek istediğim sadece şu: Kendinize hedef bir maaş aralığı belirleyin ve altına inmeyin.Şirketin size ihtiyacı varsa zaten istediğiniz ücreti kabul edecek yada bütçe el vermiyorsa mümkün olduğunca arttıracaktır. 
• Vize işlemleriniz için harcadığınız ücret yaklaşık 1500 EUR tutacaktır. ( Çalışma vizesi :1000 EUR, İrlanda vizesi 82 EUR, Göçmenlik başvurusu 300 EUR).Vize için harcayacağınız tutarı  mutlaka kontratınıza ekletin ve şirketinizin ödemesini sağlayın. 
• Ailenizle birlikte gelecekseniz relocation ücreti talep edin. 3  kişilik bir ailenin sadece seyahat masrafları 1000 EUR kadar tutacaktır. 
• Burada geçici süre konaklayacağınız tanıdığınız yoksa mutlaka şirketin 1 aylık geçici konaklama sağlamasını isteyin. Havalimanına geliyim sonra çaresine bakarım derseniz günlüğü min. 50 EUR olan 12 kişilik hostel odasında soluğu alırsınız. Dublin'deki ev bulma sorununa(İrlanda hayallerinizden vazgeçirebilecek kadar büyük bir problem) ileriki sayfalarda değineceğim ancak şunu bilin ki; çocuğu olacağı için yeni eve çıkmak zorunda olup, 8 aydır kiralık ev bulamayan İrlandalı iş arkadaşım var. 

İrlanda'da Çalışmak İçin Gereken Adımlar 

Tecrübelerinize uygun bir ilan buldunuz, mülakatları başarı ile tamamladınız, iş verenenizle el sıkıştınız ve sözleşme imzalandı. Artık işi resmiyete dökmeye sıra geldi demektir. Geçmeniz gereken yasal süreçler şu şekilde olacaktır

1. Çalışma izni almak
2. Ülkeye giriş vizesi almak ( Uzun süreli)
3. Göçmenlik belgesi almak ( İrlanda'ya giriş yaptıktan sonra)
4. Personal Public Service( PPS) Numarası almak
5. Vergi dairesine kayıt olmak

1- Çalışma İzni (Work Permit)

İrlanda çalışma izni almak İrlanda'ya yerleşene kadar geçireceğiniz en kolay süreçlerden birisi olacaktır.Kişisel tecrübelerimden yola çıkarak, bana iş mülakatından başlayıp tuttuğum eve internet bağlatmaya kadar olan süreçte İrlanda çalışma izni almaya zorluk derecesi olarak 10 üzerinden kaç puan verirdin diye sorsalar 2, bilemedin 3 derdim.

İrlanda'da çalışmak için iki çeşit çalışma izni vardır. Employment  Permit(EP) ve Critical Skills Employment Permit(CSEP). 

Öncelikle bu linkten çalışacağınız işin Critical Skills sınıfına girip girmediğini bulun ve bunu bir yere not edin. Benim tavsiyem mümkünse mutlaka CSEP almaya çalışın. CSEP sahipleri ailelerini hemen aldırabilirken, EP sahipleri 1 senenin sonunda ailelerini getirebiliyorlar. Buna ilave olarak İrlanda'da 2 yıl çalıştıktan sonra CSEP sahipleri 5 yıllık oturum ve istediği yerde çalışma imkanı veren Stamp 4 hakkını elde edebiliyor. EP sahipleri ise 5 yıl çalıştıktan sonra bu haktan faydalanabiliyor. Son olarak, CSEP sahiplerinin eşleri, iş bulduktan sonra göçmenlik bürosundan izin alıp çalışabiliyor*. EP sahiplerinin eşlerinin çalışma izni yok.

(*Sonradan eklenen not - 6 Mart 2019): Teoride çalışma izni olmasına rağmen pratikte neredeyse hiçbir işe yaramayan bu ayrıcalık(!) için nihayet yeni bir düzenleme yapıldı ve CSEP sahiplerinin eşlerine göçmenlik ofisinden izin almadan full time çalışabilecekleri Stamp 1G verilmeye başlandı.Konu ile ilgili resmi duyuru için tıklayınız.)  

CSEP başvurusu yapabilmek için şu niteliklere sahip olmanız gerekir

• Çalışacağınız pozisyonun  yukarıda verdiğim listede yer alıyor olması ve yıllık min. 30.000 EUR üstünde maaşınızın olması
• Eğer maaşınız 60.000 EUR ve üstündeyse ve bu linkteki pozisyonların dışında herhangi bir pozisyon olması
• İmzaladığınız sözleşmenin min. 2 yıllık olması.

Çalışma iznine Department of Business, Enterprise and Innovation (DBEI) sayfasından yapıyorsunuz. Başvuru esnasında şu belgeler isteniyor ve mutlaka hepsini sisteme yüklediğinizden olun. Başvuru esnasında yanınızda mutlaka bir yazıcı olsun.

• Pasaport
• İşveren ve sizin imzaladığınız sözleşme
• Biyometrik fotoğraf
• Şirketin en güncel vergi formu (P60 formu olarak geçer.Bazı şirketler gizli bilgi olarak değerlendirdiğinden sizle paylaşmak istemeyebilir. Bu durumda ya şirket sizin adınıza başvuracak yada size o formu verecek. )
• CV'niz
• Eğer siz başvuruyorsanız, çalışma izni ücretinin online olarak ödenmesi için kredi kartınız.

Başvuru yaklaşık yarım saat kadar sürüyor ve sizden istenen bilgileri giriyorsunuz. Aslına bakarsanız mail hesabı açmaktan farksız.

Başvuruyu yaptınız ve bundan sonra yapmanız gereken tek şey beklemek. Eğer çalışacağınız şirket "Trusted Partner" olarak geçiyorsa (yani DBEI ile daha önceden bir protokol imzaladılarsa) 4-5 hafta arası bir sürede çalışma vizeniz sonuçlanacaktır. Benim çalıştığım şirket gibi "Standart Employer" ise süreç minimum 5-6 ay sürecektir. Bu bakımdan mülakat esnasında işverenin hangisi olduğunu öğrenin ve ne zaman başlayabilirsiniz sorusu yöneltildiğinde bunu hesaba katarak geri bildirimde bulunun. Ben Nisan'da başvurumu yapmıştım ve Kasım'da ancak İrlanda'ya gelebildim.

2. Ülkeye Giriş Vizesi ( İrlanda Vizesi)

Çalışma izni nihayet çıktı ve sıra geldi İrlanda Vizesi'ne. Bunun için Schengen Vizesi'ne başvuru gibi İrlanda Vizesi'ne başvuracağız. Tek farkı turistik amaçlı değil, çalışma amaçlı giriş vizesi olacak. Daha detaylı bilgi, gerekli belgeler ve başvuru merci olan VFS Global İrlanda Vizesi sayfasına ulaşmak için linklere tıklayabilirsiniz.

Başvurunuzu Irish Naturalisation and Immigration Service sayfasından online yapıp, belgeleri VFS Global'e ilettikten yaklaşık 10 gün sonra vizeniz sonuçlanacaktır.

Sonuç olumlu ise size 3 aylık vize verilecektir. Bu vize ile giriş yapıp, Irish Residence Permit (IRP) almanız gerekecektir.

3.Göçmenlik Belgesi almak( Irish Residence Permit - IRP)

Tebrikler! Buraya kadar geldiyseniz artık İrlanda'ya girebilir ve çalışmaya başlayabilirsiniz. Zorluklar şimdi başlıyor :)

Yukarıda da dediğim gibi vizeniz ile ülkeye girdiniz. Ama burada 3 aydan fazla kalacaksınız. Dolayısıyla IRP 'ye başvurmanız gerekiyor.

Öncelikle Dublin'de yaşayacaksanız bu sayfadan gün almanız gerekiyor.Ama sistem o kadar dolu ki belki de haftalarınızı sadece gün almak için harcayabilirsiniz. Dolayısıyla daha Türkiye'deyken gün almak için çalışmalara başlayın.Randevunuz yoksa boşuna gitmeyin. İçeri dahi almazlar. Her gün çeşitli saatlerde boş günler açıklanıyor ve 1 saniye içinde doluyor. Gazetelerdeki yazılara göre bu işten para kazanan bir kitle var ve botlar aracılığı ile boş zamanları rezerve edip, dijital mecralarda satıyorlar.

Ben gelmeden önce Play Store'dan bir uygulama indirmiştim(Ancak sonradan silindi).Bu uygulama IRP sayfasında boş saat açıklandığı anda size notification yolluyordu ve hatta bilgilerinizi uygulamaya girdiyseniz, sizin yerinize ilgili alanları da dolduruyordu. Size sadece OK tuşuna basmak kalıyordu. Eminim şimdi farklı uygulamalar yayımlanmıştır.

Göçmenlik ofisine giderken yanınızda aşağıdaki belgeleri götürmeniz gerekiyor. Burada belgeleriniz kontrol ediliyor ve sisteme kayıt ediliyor. Parmak iziniz alınıyor ve biyometrik fotoğrafınız çekiliyor. 1 hafta sonrada kartınız belirttiğiniz adrese teslim ediliyor. Gelen mektubu proof of address olarak saklayın.Devlet tarafından gönderilen resmi bir mektup olduğu için bu mektubu banka hesabı açtırırken ve PPS numarası alırken adres beyan etmek için kullanabilirsiniz.

• Pasaport
• Orijinal çalışma izniniz
• Adres belgesi ( otel müdüründen alınmış ve imzalı yazı, kira sözleşmesi, fatura gibi resmi belgeler. Ne yazık ki otel rezervasyon belgeleri adres belgesi olarak kabul görmüyor)
• Telefon (Telefonunuza şifre gelecek ve size onu soracaklar. Türk hattınız varsa sorun değil, mesaj geliyor)
• Eşinizle birlikte gidiyorsanız; ilave olarak eşinizin pasaportu ve evlilik belgesi ( ingilizce tercüme edilmiş olmalı)
• 16 yaşından küçük çocuklara IRP başvurusuna gerek yok

4.Personal Public Servis Number

Bir adımı daha başarıyla geçtiniz. Şimdi sıra geldi PPS numarası almaya. Bu numara, benzetme yapacak olursak TC Kimlik numaranızdır. Sağlık hizmeti almak için başvururken, ehliyet alırken, vergi dairesine kayır olurken, banka hesabı açtırırken bu numara size sorulur. 

Bu numarayı almak için de online başvuru yapmanız gerekir. Ancak korkmayın. Başvuru günü almak kolay ve zahmetsizdir. 14 gün önceden bu linke girip MyGovID'ye üye olup istediğiniz gün ve saati rahatlıkla alırsınız. Yanınızda bulundurmanız gereken belgeler ve bilgiler şunlarıdır.

• Pasaport
• Çalışma izniniz
• Adres belgesi
• Neden PPS numarasına ihtiyaç duyduğunuz. ( Bu numara herkese verilmiyor. Çalışacağım demeniz yeterli)
• Telefon (Telefonunuza şifre gelecek ve size onu soracaklar. Türk hattınız varsa sorun değil, mesaj geliyor)

• Eşinizle birlikte gidiyorsanız; ilave olarak eşinizin pasaportu, ingilizceye tercüme edilmiş evlilik belgesi ve eşinizin neden bu numaraya ihtiyacı olduğunu gösterir bir sebep(biz sağlık hizmetlerinden yararlanmak ve ehliyet almak için demiştik ancak görevli yeterli bulmadı. Bize vergi transferi ile ilgili bir döküman doldurttu ve buna istinaden başvuru yapılabildi.)
• Çocuğunuzla birlikte gidiyorsanız ( okul için PPS numarasına ihtiyaç duyacaktır) ilave olarak, çocuğunuzun pasaportu, doğum sertifikası ve okuldan son bir hafta içinde alınmış okula kabul kağıdı.

5.Vergi Dairesine Kayıt Olmak

Bu işlemi online olarak buradan yapabilirsiniz. PPS numarası randevusu için almış olduğunu MyGovID'yi buraya giriş için de kullanıyorsunuz.Ancak öncelikle hesabınızı verify etmeniz gerekiyor. Çünkü artık bir PPS numaranız var. İşlem kolay. PPS numaranızı ve kart üzerindeki kart numaranızı yazıyorsunuz ve telefonunuza gelen şifreyi sisteme giriyorsunuz. 

Artık online kayıt işlemlerinizi başlatabilirsiniz. İşlem yaklaşık 5 dk sürüyor ve kayıt esnasında size hangi şirkette çalıştığınız, şirketinizin vergi numarası, ne kadar ve ne sıklıkla maaş aldığınız, medeni haliniz gibi sorular soruluyor. Bu sorulara göre vergi dilimiz ortaya çıkıyor ve hem size hemde işvereninize vergi dilimini gösterir belge gönderiliyor. İşverende buna göre verginizi yatırıp size net maaşınızı yatırıyor. 

Önemli Not:Maaşınızı almadan önce mutlaka vergi kaydınızı tamamlayın. Aksi takdirde "Emergency Tax" adı altında maaşınızdan %50 vergi kesilir, maaşınız kuşa döner.

Tebrikler! Artık arkanıza yaslanıp, İrlanda'nın tadını çıkarabilirsiniz. Tabi kalacak yer bulduysanız. Kalacak yer ile ilgili bir sonraki yazımı yakında burada bulabilirsiniz.